ویدئو: به مناسبت صدمین سال تولد جلال آل احمد

گفتاری از دکتر غلامرضا خاکی درباره آل احمد به مناسبت صدمین سال تولدش

2 دیدگاه ها

محمدحسین دانایی

چند نکته در رد نظریه “بازگشت گرابودن” جلال:
۱) جلال برای طلبگی و آخوندشدن به عراق نرفته بود که حالا به عنوان نشانه ای از بازگشت گرایی او تلقی شود، بلکه هدفش رفتن به لبنان و تحصیل در دانشگاه امریکایی بیروت بود، ولی در مدتی که در عراق مهمان برادر بزرگتر بود، از طرز رفتار او دریافت که پدر و برادر بزرگتر تبانی کرده اند که از او جانشینی بسازند برای پدر و در نتیجه، الفرار به سوی ایران…
۲) آشنایی جلال با قرآن و استفاده از مضامین قرآنی و تصمیم به ارایه ترجمه تازه ای از قرآن با کمک مرحوم خدیو جم هم نشانه بازگشت گرایی او نیست، او در جستجوی معنای تازه ای از قرآن بود، معنای تازه ای که شاید اصالتی داشته باشد و بتواند به درد بشر امروزی بخورد، سفر حجش هم دقیقاً در همین راستاست. به قول خودش: «این سفر را بیشتر به قصد کنجکاوی آمده‌ام. عین سری که به هر سوراخی می‌زنم. به دیدی، نه امیدی.» همچنین: «دارم به جستجوی آخرین مستمسک در عالم مذهب، سراغ جهان بینی اسلامی می روم. آیا واقعاً چیزی باقی مانده است؟ یا فقط آدابی است و دنیاگردی بی ادعایی در زیر نام یک تکلیف؟ دست کم می شود با دیگر مردم مسلمان، از مصری گرفته تا اندونزی، حرفی زد و گپی، که دیگران چه می کنند؟ و کجای کارند؟ و اصلاً آیا این ادب حج می تواند در عمق فرقی با یک زیارت سادۀ اماکن مذهبی داشته باشد؟» همچنین: «این سفر را بیشتر به قصد کنجکاوی آمدم. کنجکاوی ای که حاصلش از پیش معلوم بود. یک وازدگی. De’gout. و این کنجکاوی اکنون که اقناع شده است، به صد چندان بدتر از دگو و وازدگی انجامیده است، به بیزاری.» بنده در مجموعه ای به نام “راز حج جلال” انواع اینگونه “همچنین ها” را با سند و مدرک و به خط خود جلال، ردیف کرده ام که می توانند پاسخگوی اینگونه شبهات باشند.
۳) در مجموع جلال بیشتر از هر چیزی نوگرا و آینده گرا بود، نه سنت گرا و بازگشت گرا و ازین قبیل عناوین. اولین قدم او در تبعیت از افرادی مثل کسروی و شریعت سنگلجی و ترجمه “عزاداری های نامشروع” و غیره هم دقیقاً همین واقعیت را بیان می کنند، نه بازگشت گرایی را. اگر هم در جاهایی نشانه هایی از رویکردهای مقطعی جلال به سوی گذشته و سنت دیده شوند، به معنای بازگشت گرایی نیست، بلکه معنای واقعی اش جستجوی اصالت هاست، چون چنین می پنداشت که آنچه در دوران معاصر تحت عنوان دین و مذهب و ایمان و ایدئولوژی و غیره ارایه می شود، فاقد اصالت اند و گونه های دستکاری شده و جعلی از حقایقی هستند که مورد سوءاستفاده قرار گرفته اند.

پاسخ

غلامرضا خاکی
: @محمدحسین دانایی

۱۴۰۳-۰۲-۰۶ در ۳:۳۳ قبل از ظهر

با سلام و سپاس از استاد دانایی
ممنون از نکته هایی که فرموده اید اشکالی که در تحلیل های شما هست با تمام شناختی که از آن مرحوم دارید این است که از سویی می کوشید به گونه ای رابطه آل احمد را با اسلام ضعیف و قطع کنید تا به این نتیجه برسید که حاکمیت اشتباه می کند او اصل دینداری نبوده و اینها از آل احمد سواستفاده می کنند و از سویی دیگر سیر تکاملی ذهنیت آل احمد را در حوزه دین نادیده می گیرید و گمان می برید مترجم کتاب محمد و آخرالزمان اثر پل کازانوا (۱۳۲۵) همان نویسنده سفرنامه خسی در میقات است.( از همه مهمتر نقد مناسکی شیعی آل احمد را با نقد او دین اسلام تفکیک نمی کنید بیشتر نقد جلال شیعی است نه اسلامی)
آیا از خود پرسیده اید چه شده که آن مترجم کتاب در نقد پیامبر در مسجدالنبی با نام پیامبر گریه می کند؟ چرا هیچ روشنفکری شیشه دردی به دست دیگری به اینجا نرسید؟ آیا جلال در دینداری همان بود که صادق هدایت و صادق چوبک و ساعدی؟ این تحلیلی دیگر از دینداری می خواهد که متاسفانه به آن نمی پردازید. افزون بر اینها به معناهای جدید از واژگان عنایت ندارید. مثلا از بازگشت گرایی معنای ارتجاع و واپس گرایی را مراد می فرمایید در حالی که این واژه در فضای روشنفکری دینی بار معنایی مدرنی دارد که جای بحث آن اینجا نیست. در ضمن نقدی بر کتاب راز حج شما آماده شده که بزودی تقدیمتان خواهد شد. ممنون از ارشادات جنابعالی

پاسخ