به نظر مي رسد اولين كتابي كه از جبران خليل جبران (1931-1883) در ايران به فارسي برگردان شده است، كتاب «الارواح المتمرده» بوده كه آقاي سيد مصطفي طباطبايي آن را ترجمه كرده است. اين كتاب تحت عنوان «ارواح متمرد» در شهريور ماه 1325 خورشيدي در انتشارات بنگاه فرهنگي مربي به چاپ رسيده است، همين مترجم محترم در سالهاي بعد كتاب مذكور را همراه با برگردان كتابهاي «بالهاي شكسته»، «نوباوگان چمن» و «ترانه ها» تحت عنوان «مجموعه كامل آثار جبران خليل جبران» به چاپ رسانيده است. و سپس در حدود دهه چهل شمسي مترجمان ديگري چون صالح زاده، علم… دست به انتشار آثار ديگري از جبران زدند.
***
بعد از انقلاب، بويژه در چند سال اخير، شاهد آنيم كه كتابخوانان ايراني استقبال چشمگيري از ترجمه متون عرفاني و فراروانشناختي ملل ديگر به عمل آورده‌اند1… در جريان استقبال از اين كتابها، آثار جبران نيز مورد توجه مترجمان و خوانندگان قرار گرفت.
اين استقبال جداي از مسأله «جوزَدگي» و «بازاري گري»… نشانه‌اي از توجه به تفكر عميق و اصيل از سوي كتابخوانان ايراني است. در اين روي‌‌آوري نوين، برخي از كتابهاي او توسط چند مترجم به چاپ رسيد، به طوري كه كتابي چون پيامبر (prophet) تاكنون با عناوين مختلف با بيش از هشت ترجمه به بازار عرضه گرديده است.
گمان نگارنده بر آن است كه چارچوب تعالي گرايانه (= عرفاني) انديشه جبران، كانون اصلي اين توجه بوده است. لذا لازم است افكار او مورد نوعي بازشناسي قرار گيرد. ضرورت اين باز شناسي جداي از اهميت جهان بيني جبران، در اين است كه او در مرزهاي «عرفان ايراني _ اسلامي ا پرسه مي زده و در اوج اين جستجو مي گويد:
لم يقيم في الارض دين بعد طه2 و المسيح «پس از دين محمد (طه) و مسيح، در روي زمين ديني پايدار نمي ماند».
يا در جايي ديگر مي آورد:
«من مسيحي‌ام و به آن افتخار مي كنم ولي به پيامبر عربي عشق مي ورزم و نامش را ارج مي نهم، عظمت اسلام را دوست مي دارم و از نابودي و زوال آن بيمناكم».
***
نگارنده بر آن شد تا از مجموعه آثار انگليسي جبران كه در اختيار داشت كتابي را برگزيند كه تاكنون ترجمه نشده باشد. كتاب زير (كه قطعات و جملات برگزيده اوست) براي اين مقصود مناسب به نظر رسيد:
Spiritual Sayings of Kahlil Gibran
(Anthony Rizcallah Ferris, A Bantam Book, 1976, 8th printing)
بعد از مطالعه كتاب و مشورت با چند صاحب نظر، اين نتيجه حاصل شد كه تنها ترجمه كتاب مذكور، منتقل كننده معاني مورد نظر نخواهد بود. لذا با در نظر گرفتن اصل «امانت‌داري در معنا» كار ترجمه آغاز شد. در جريان اين ترجمه، مولانا آواز داد كه:
ترجمهْ خَلق مكن، حالت و گفتار تو كو؟
اين شد كه آن صاحب دل روشن ضمير مأمور به «پرسه»3 ام كرد. پرسه اي حيرت آلود در افقهاي مه آلود روحي بي قرار كه دغدغه پرواز و برخاستن از روي خاك را داشته است. اين پرسه، طي طريقي روشمند و موزون در «اقليم روح» جبران نيست، چرا كه به قول خود او در ساحل حيات، تنها صدفها ظاهر مي شوند. آري اين پرسه اي است كژ و مژ به اشارتي كه همواره شمس مرا فرياد مي كند:
«تا كي… بر زين بي اسب، سوار گشته، در ميدان مردان مي تازيد؟… و تا كي به عصاي ديگران بپا رويد؟… اين سخنان كه مي گوييد از حديث و تفسير و حكمت و غيره، سخنان مردم آن زمان است كه هر يكي در عهد خود به مسند مردي نشسته بودند و از… حالات خود معاني گفتند و چون مردان اين عهد شمائيد، اسرار و سخنان شما، كو؟…»
***
اين كتاب از دو بخش تشكيل شده است:
* در بخش اول تلاش شده تا به اين پرسش پرداخته شود كه آيا جبران خليل جبران يك عارف است؟
براي پاسـخ با اين پرسش چند محور بنيـادين برگزيده و سعـي شده كه خطـوط عرفاني در جهان بيني جبران از طريق آنها با زباني نسبتاً ساده نشان داده شود.
*بخش دوم در واقع ترجمه كتاب Spiritual است. كه مجمو عه اي از جملات ادبي و قطعات جبران است.
آبان 1377
پاورقي ها
1– آثار كساني چون كريشنامورتي، كارلوس كاستاندا، پائولوكوئيلو… كه بر سر عرفاني بودن محتويات اين كتابها نيز مي توان بحث كرد، متأسفانه علي رغم انتشار پر تيراژ و چاپهاي متعدد اين گونه كتابها، جريان نقادي اين انديشه ها در جامعه ما آغاز نشده است و بيم آن مي رود كه روي آوري به اين كتابها، نوعي پركردن «خلأ احساسي» ايجاد شده در نسل جوان باشد!
2- اشاره به يكي از نامهاي پيامبر كه در سوره 20 قرآن مجيد آمده است.
3- در برخي از سلسله هاي صوفيه در ايران، پيران طريق، سالكان را مأمور مي كند كه كشكول را به مچ دست چپ آويخته و با دست راست تبرزين را به شانه راست حمايل كرده و در بازار به فاصله حداقل دو متر از دكانها اشعار عرفاني بخوانند، سالك به صاحب مغازه نگاه نمي كند و چيزي مطالبه نمي كند و مردم هديه (نياز) را بايد به داخل كشكول بريزند…
چنين كاري را كه براي «خود شكستن» سالك است «پرسه» مي‌گويند
فایل پی دی اف را در زیر دانلود نمایید
